okres przedszkolny i szkolny
- otyłość rodziców (ryzyko u dziecka 70%) - przenoszenie otyłości;
- mała liczba rodzeństwa (jedynaki);
- wyższy poziom dochodów (Polska); kraje o wysokim poziomie dochodów - niski status socjoekonomiczny, niski poziom wykształcenia;
- niejedzenie śniadań;
- dieta wysokokaloryczna, napoje słodzone;
- rzadkie jedzenie wspólnie z rodzicami;
- mała aktywność fizyczna;
- ekspozycja na reklamy żywności/ słodyczy;
- krótki sen.
- okres dorosłości
- nadwaga;
- rzucenie palenia;
- nadwaga lub otyłość w dzieciństwie;
- alkohol w nadmiarze;
- tryb życia (dieta, aktywność fizyczna);
- krótki sen
Zalecenia żywieniowe dla dzieci i młodzieży
wg 4 zasad profesora Bergera (4 x U)
1. Urozmaicenie - produkty z każdej z grup piramidy zapewnią pokrycie energetyczne i dostarczą składników odżywczych koniecznych do wzrostu i rozwoju;
2. Umiar - spożywanie ww. produktów w zalecanych ilościach, aby nie dostarczać nadmiaru energii;
3. Unikanie - tłuszczów zwierzęcych (fast-foody, podroby, twarde margaryny, ciastka), cukru, słodzonych napojów, słodyczy;
4. Uregulowanie - posiłki o stałych porach, 4-5/ dobę, przerwy między posiłkami 3-4 godziny.
- ograniczenie białka w diecie niemowląt i dzieci - niemowlęta żywione sztucznie otrzymują ok. 1,5 x więcej białka w diecie niż żywione mlekiem matki, a nadmiar białka zwiększa ryzyko nadwagi i otyłości. Regulacja Komisji Europejskiej z 2015 r. ogranicza maksymalną zawartość białka w mleku początkowym do 2,5 g /100 kcal;
- ograniczenie cukru w diecie dzieci - regulacja prawna z 2015 r. dotycząca wartości odżywczej posiłków w szkołach i przedszkolach. Według WHO cukry wolne mogą dostarczać maksymalnie dobowo 5% energii z diety = ok. 25 g/ dobę = np. 1 słodzony jogurt! (cukier wolny = cukier stosowany przez producenta żywności + konsumenta + zawarty w naturalnych produktach);
- profilaktyka drugorzędowa polega na wczesnej diagnozie i wczesnym leczeniu choroby, aby nie dopuścić do jej zaawansowania
- badania przesiewowe w kierunku nadwagi i otyłości, nadciśnienia
W walce z otyłością warto zwrócić uwagę na to, aby:
- spożywać posiłki w niewielkich objętościowo i mało kalorycznych porcjach, o regularnych porach (4-5 posiłków, co 3-4 godziny);
- śniadanie jeść maksymalnie godzinę po wstaniu, kolację 3-4 godziny przed snem;
nie przejadać się i nie podjadać między wyznaczonymi porami posiłków;
- ograniczyć spożywanie tłuszczu i cukru w postaci tłustych mięs, pełnotłustych produktów mlecznych i słodyczy;
- zdrowy posiłek był bogaty w warzywa i owoce;
- tłuszcze spożywać w postaci surowej jako np. dodatek do surówek, dobrym źródłem tłuszczu są oleje roślinne, orzechy, nasiona, pestki, awokado;
- wypijać minimum 1,5 litra płynów dziennie;
- pamiętać o codziennej aktywności fizycznej;
- spadek masy ciała powinien być stopniowy i łagodny, gdyż szybka utrata masy ciała może prowadzić do tzw. efektu jojo, czyli powrotu do tej samej lub większej wagi ciała.
Źródła:
- Krzesiek Elżbieta: Otyłość u dzieci. Problem zdrowotny XXI wieku, In: Dieta w chorobach przewodu pokarmowego u dzieci, Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2;
- Skrzypek M, Krzyszycha RM, Goral K, Szczygieł K, Kowal K, Pokarowski M, Momora A. Postępowanie żywieniowe w leczeniu otyłości u dzieci i młodzieży, In: Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2021.